NOTASYON

NOTASYON:

Oyundaki hamlelerin belirli kurallar çerçevesinde yazıya çevrilmesine kağıda yazılmasına notasyon denir. Her iki oyuncu da yaptığı hamleleri yazmak zorundadır. Olası bir tartışmada ya da tahtdaki taşların bozulması ya da biten bir maça itiraz edildiğinde tahtanın son haline gelebilmesi yazılı hamlelerin takibiyle mümkündür. Notasyonun bu yanı kısa vadeli yararını anlatır. Uzun zaman içerisindeki yararı ise, oyunların geleceğe saklanması  ve oyuncunun kendi yanlışlarını ayırt etmesine kaynaklık etmesidir. Satrancın güzel yanlarından biri de budur ki, yüzlerce yıl sonra bile oyununuzu yeniden inceleyebilirler. Bir dağcılık sporundaki başarınız unutulabilir ve kaydedilemeyebilir ancak, satrançtaki hamleleriniz adeta “kılcal damarlarına” değin kayıt altına alınabilir. Notasyon sayesinde her şey kayıt altındadır. Yeni bir oyuncuyu en çok geliştirecek yöntemlerden biri de kendi oyunlarına zaman zaman dönüp bakabilme, eleştiri-özeleştiri; analiz yapabilme olanağıdır.

 

Notasyon yazmak için beli başlı sembolleri bilmek gerekir. Tahtanın kendisinden başlayarak, tahta ve taşlar belirli sembollerle ifade edilir. Buna göre:

Kale, büyük “K” harfi ile

At, büyük “A” harfi ile

Fil, büyük “F” harfi ile

Vezir, büyük “V” harfi ile

Şah, büyük “Ş” harfi ile ifade edilirler.

Piyonlar ise bulundukları dikey adı ve yatay numarası  ile ve küçük harf ile yazılarak ifade edilirler. Piyonların küçük harf ile yazılmalarının nedeni, Atın “A’sı / Filin f’si ile  “a” ve “f” dikeyindeki piyonların anlatımlarının birbirine karışmaması içindir. Bu yüzden dikey adları standartlara uygun her tahtada küçük olarak yazılmaktadır.

 

Notasyonda kulanılan başka semboller de vardır:

 

x       : taş almak

+       : şah tehdidi

+ +   : çifte şah tehdidi

0-0    : kısa rok

0-0-0 : uzun rok

#       : mat

1-0     : beyaz kazanmış

0-1     : siyah kazanmış

½       : berabere

!         : güçlü hamle

!!        : Çok güçlü hamle

?        : zayıf hamle

??       : çok zayıf hamle

!?       : ilginç hamle

?!       : şüpheli hamle

+ -     : beyaz kazanır

- +     : siyah kazanır

=  : eşitlik

= + : beyaz hafif üstün

+ = : siyah hafif üstün

 

Daha başkaca işaretler de var. Ancak hepsini buraya şu an için aktarma olanağımız yok. Bunların ilk etapta hepsini bilmeye de gerek yok. Ne zaman ki yazılı kaynaklardan analiz yapmaya başladınız, ozaman da diğer işaretleri göreceksiniz. Elinizdeki yazılı kaynakta da kullanılan işaretlerin açıklaması genellikle vardır.

 

Notasyon “uzun notasyon” ve “kısa notasyon” diye ikiye ayrılır.

İnsanlık gün geçtikçe her türlü alanda süratlenmekte ve her şeyi kısa zamanda çözerek kendisine zaman artırma eğilimindedir.  Bu notasyonda da böyledir ve günümüzde turnuvalarda kısa notasyon şekli kullanılmaktadır. Biz de burada kısa notasyonu anlatacağız.

 

Bir hamleyi kağıda yazmak için izlenecek yol sırasıyla şudur:

1-     Hamle yapan taşın simgesi

2-     Hamle yapan taşın gittiği karenin adı.

 

Örnek 1:  başlangıç konumundaki tahtamızdan, g1 karesindeki atımızı f3 karesine oynamış olsaydık bu nasıl yazılacaktı? Şöyle: Af3

Örnek 2: “e2” karesindeki erimizi iki kare ilerlemiş olsaydık nasıl yazacaktık? Şöyle: e4

Örnek 3: f3 karesindeki atımız e5 karesine oynamış olsaydı ve e5 karesinde bir rakip taş olmuş olsaydı ne olurdu? Elbette bu taşı almış olurduk. O zaman hamlemizi nasıl yazacaktık? Şöyle: Axe5 (arada alış işareti var!)

Örnek 4 : 1. e4 – e5 2. Vh5 – g6 3. Vxe5+ (arada alış, sonda ise şah tehdidi var) 

Notasyon kağıdındaki hamle numarasından sonraki ilk hamle beyazların ikinci hamle ise siyahların hamlesidir.