Atatürk D. Dış Politika

ATATÜRK DÖNEMİ TÜRK DIŞ POLİTİKASI

Türkiye’nin Milletler Cemiyetine Girişi

v  l. dünya savaşından sonra Wilson ilkeleri doğrultusunda milletler cemiyeti kuruldu.

v  Bu cemiyetin görevi devletler arasındaki meseleleri barışçı yollarla çözüp savaşa meydan vermemesi idi.

v  Fakat genelde böyle olmadı bu cemiyet güçlü devletlerin kontrolüne girmişti.

v  Türkiye Musul ve nüfus meselesini bu cemiyete götürmüş haklı olmasına rağmen sonuç alamamıştı.

v  1932 de Türkiye buraya üye olmak için tekrar çağrılınca üye olmaya karar verdi.

v  Türkiye’nin buraya üye olmasında şunlar etkili oldu

1)    Dünya barışına katkıda bulunmak

2)    Yaklaşan savaş tehlikesi karşısında yalnız kalmamak.

Balkan Antantı

v  1933 den sonra Avrupa’da devletler arasında büyük bir sürtüşme başladı.

v  Yapılan silahsızlanma gayretleri başarısız oldu

v  Almanya İtalya’nın yaptıkları tehlikenin geldiğini gösteriyordu.

v  ll. Dünya savaşı çıkma ihtimali çok güçlüydü.

v  Durum böyle olunca Türkiye

1)    Dünya barışına katkıda bulunmak

2)    Batı sınırını güvence altına almak

v  Sebeplerinden dolayı arayış içerisine girdi.

v  Türkiye’nin önerisi üzerine Türkiye Yunanistan Yugoslavya ve Romanya arasında Balkan Antantı imzalandı.

v  Bu devletler karşılıklı olarak birbirlerinin sırların tanıyorlar ve güvence altına alıyorlardı.

v  Bu devletlerden birine yapılacak saldırı hepsine yapılmış sayılacaktı.

v  Böylece bölgede gözü olan devletlere (Almanya İtalya) bir caydırıcılık önlemi olmuştu.

v  Türkiye batı sınırını güvenceye alıyor ve dünya barışına katkıda bulunuyordu.

v  Bulgaristan Neuilly antlaşmasından memnun olmadığından ve balkanlarda gözü olduğundan bu antlaşmaya katılmadı.

v  Bu antant ll. Dünya savaşında dağıldı

Möntrö Boğazlar Sözleşmesi

v  Lozan da boğazlar

1)    Ticaret gemilerinin geçişi serbest olacak

2)    Boğazlar ve Marmara’daki adalar  askerden arındırılacak

3)    Bölgenin kontrolü ve güvenliği milletler cemiyetinin garantisinde olacak.

4)    Boğazların yönetimi Türkiye başkanlığındaki bir komisyon tarafından yürütülecek. (İngiltere,Fransa ,ABD,Rusya Japonya )

v  1936 yılında dünyadaki şartlar değişti.

v  Şöyle ki

1)    Japonya Mancurya ya saldırdı ve milletler cemiyetinden ayrıldı.

2)    Almanya Versailles antlaşmasına aykırı olarak Ren bölgesine asker soktu.

3)    İtalya Habeşistan’ı işgal etti.

v  Bu manzara bir savaşın çıkacağını gösteriyordu.

v  Türkiye bir savaş halinde ilgili devletlerin boğazları koruyamayacağını mevcut dengelerin değiştiğini ileri sürerek milletler cemiyetine başvurdu ve boğazların durumunun tekrar görüşülmesi gerektiğini bildirdi.

v  Milletler cemiyeti bizi haklı görerek ilgili devletlere gönderdi.

v  İlgili devletlerle yapılan görüşmede biz haklı görünerek isteklerimiz kabul edildi.

v  Türkiye,Japonya,Fransa,İngiltere,Yugoslavya,Yunanistan,Sovyetler Birliği Montreux antlaşmasını imza ettiler.

v  İtalya bu antlaşmayı iki yıl sonra imza etti.

v  Devletlerin bizim şartlarımızı kabul etmelerinde Türkiye’nin Almanya’nın yanına kaymasını istememeleri başlıca etkendir.

v  Yani l.Dünya savaşında düştükleri hataya düşmek istemediler.

v  Buna göre

1)    Boğazlar komisyonu kaldırıldı yetkileri Türkiye’ye verildi.

2)    Türkiye boğazlarda asker bulundura bilecek

3)     Ticaret gemilerinin geçişi serbest olacak.  

4)    Türkiye savaş zamanı veya savaş tehlikesi zamanında boğazları kapatabilecek.

5)    Karadeniz’e kıyısı olan devletlerin geçişi daha farklı şartlara bağlanacak.

6)    Savaş gemilerin geçişi daha farklı olacak.

v  Sonuçta

1)    Boğazlar üzerindeki egemenliğimiz kesinleşti.

2)    Büyük bir siyası zafer kazandık.

3)    Türkiye’nin uluslar arası politikada önemi arttı.

4)    Sovyet Rusya ile ilişkiler bozuldu.

5)     İngiltere ile ilişkilerimiz daha iyi oldu.

Sadabat Paktı

 v  Türkiye bu paktın kurulmasında yine

1)    Dünya ve bölge barışına katkıda bulunmak.

2)    Çıkacak bir savaşta doğu sınırını güvence altına almak.

3)    Bölgede gözü olan devletlerine gözdağı vermek.

v   Türkiye,Afganistan İran,Irak bu antlaşma ile karşılıklı olarak birbirlerinin sınırlarını tanıyor ve korumaya karar veriyorlardı.

v  Bu devletlerden birine saldırı olursa hep birlikte karşı koyacaklarını açıklıyorlardı.

v  Böylece bölge petrolünde gözü olan devletlere bir mesaj veriliyordu.

v  Türkiye doğu sınırını batıda çıkacak bir savaşta garantiye alıyordu.

v  Ayrıca dünya ve bölge barışına katkıda bulunuyordu.

e.Hatay Meselesi ve Hatay’ın Anavatana Katılması 

v  Milli mücadele döneminde Fransa ile yapılan Ankara antlaşmasına ve peşine yapılan Lozan antlaşmasına göre Hatay Fransa’ya kültür özerkliği alınarak bırakılmıştı.

v  Böylece Hatay Fransız mandası oldu.

v  1936 Fransa Hatay’ı Suriye’yi Lübnan’ı yaklaşan savaş tehlikesinden dolayı boşaltıp gitti.

v  Suriye Lübnan   bağımsız oldu

v  Fransa Hatay’daki haklarını Suriye’ye terk etti.

v  Türkiye ise bunun kabul etmeyerek Hatay’ın bağımsız olması gerektiğini ve bunu Fransa’nın tanımasını istedi.

v  Fransa bunu kabul etmedi

v  Mesele milletler cemiyetine taşındı.

v  Milletler cemiyeti Hatay ı içişlerinde serbest dış işlerinde Suriye ye bağlı olmasına karar verdi.

v  Hatay ın toprak bütünlüğünün garantisinde Fransa ve Türkiye ye verdi.

v  Bu durum Türkiye’nin hoşuna gitmedi.

v  Avrupa da Hitlerin hareketleri Fransa nın tavır değiştirmesine neden oldu.

v  Hatay da halk oylamasına karar verildi.

v  Yapılan seçimler sonucunda Hatay da bağımsız bir devlet kuruldu.

v  1939 yılında Hatay parlamentosu bir karar alarak anavatana katılma kararı aldı.

v  Fransa bunu kabul etmek zorunda kaldı.

v  M.Kemal hasta olmasına rağmen bu iş için büyük çaba sarf etti.

Böylece güneyde misak-ı milliye ulaşıldı.